Vi khuẩn Hp có khả năng gây ra một số bệnh đường tiêu hóa, bao gồm viêm loét dạ dày tá tràng và ít phổ biến hơn là ung thư dạ dày. Nhiều người đã từng điều trị bệnh dạ dày có vi khuẩn Hp lo lắng không biết vi khuẩn Hp có tái phát không. Hiểu được nguyên nhân khiến bệnh dễ tái phát sẽ giúp người bệnh phòng ngừa tối đa nguy cơ nhiễm bệnh.
Mục lục
Tỷ lệ tái phát Vi khuẩn Hp
Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là một loại xoắn khuẩn Gram âm có kích thước nhỏ (0,5–1×2,5 micromet), đặc biệt nổi bật với khả năng sinh sống trong môi trường acid cao của dạ dày. Chúng tồn tại được nhờ tiết ra enzyme urease, giúp trung hòa acid xung quanh và bảo vệ chính mình.
HP thường âm thầm hoạt động trong dạ dày và không gây triệu chứng rõ ràng, khiến nhiều người nhiễm bệnh mà không hề hay biết. Tuy nhiên, loại vi khuẩn này lại là “thủ phạm” chính gây ra các bệnh lý nguy hiểm như viêm loét dạ dày – tá tràng, trào ngược dạ dày và thậm chí là ung thư dạ dày.
Ngay cả sau khi điều trị thành công, khả năng tái nhiễm vi khuẩn HP vẫn tồn tại. Theo thống kê:
- 25% người lớn bị tái nhiễm HP chỉ sau 1 năm điều trị.
- Ở trẻ em từ 3–4 tuổi, tỷ lệ tái nhiễm cao tới 55,4%, do hệ miễn dịch yếu và tiếp xúc môi trường rộng.
Việc tái nhiễm không chỉ gây trở lại các triệu chứng cũ mà còn làm nguy cơ tái phát bệnh dạ dày tăng gấp 4 lần, gia tăng biến chứng loét dạ dày – tá tràng lên đến 15–20%.
Nguyên nhân khiến vi khuẩn Hp dễ tái phát
Vi khuẩn HP (Helicobacter pylori) là loại xoắn khuẩn có khả năng sống sót mạnh mẽ trong môi trường acid dạ dày. Sau khi điều trị thành công, người bệnh vẫn có nguy cơ tái phát nếu gặp các yếu tố dưới đây:
1. Vi khuẩn HP lây nhiễm qua nhiều con đường
HP có khả năng lây lan cao, khiến việc tái nhiễm dễ xảy ra nếu không thực hiện phòng ngừa đúng cách. Các con đường lây phổ biến gồm:
- Miệng – miệng: Vi khuẩn tồn tại trong nước bọt, khoang miệng. Dùng chung bát đũa, cốc chén, hôn trực tiếp là con đường lây lan nhanh chóng trong gia đình.
- Dạ dày – miệng: Khi người bệnh trào ngược, ợ hơi, hắt hơi… vi khuẩn có thể theo dịch tiết ra ngoài và lây sang người xung quanh.
- Phân – miệng: HP xuất hiện trong phân. Nếu vệ sinh kém sau khi đi vệ sinh hoặc ăn đồ sống, chưa chín kỹ, người bệnh có thể tái nhiễm.
- Nguồn lây gián tiếp khác: Vi khuẩn HP có thể tồn tại trên dụng cụ nội soi, bàn tay, thức ăn nhiễm bẩn, hoặc lây qua côn trùng trung gian như ruồi, gián, chuột…
☛ Xem chi tiết: Con đường lây lan của vi khuẩn Hp
2. Vi khuẩn HP còn sót lại sau điều trị
Dù điều trị theo đúng phác đồ, HP vẫn có khả năng tồn tại dai dẳng theo hai cơ chế:
- Chuyển sang trạng thái “ngủ”: Khi gặp điều kiện bất lợi (kháng sinh, môi trường axit cao), vi khuẩn tạm ngưng hoạt động và “nằm chờ”. Khi dạ dày ổn định trở lại, HP sẽ tái hoạt động và gây bệnh.
- Tình trạng kháng thuốc: Một số chủng HP đã nhờn với kháng sinh thông thường, làm giảm hiệu quả tiêu diệt và tạo nguy cơ tái phát.
- Chưa kiểm tra lại sau điều trị: Nếu không xét nghiệm xác nhận HP đã được tiêu diệt hoàn toàn, bệnh nhân có thể chủ quan và bỏ sót nguồn bệnh.
Dấu hiệu nhận biết vi khuẩn HP tái phát
Sau điều trị, nếu vi khuẩn HP tái phát, người bệnh có thể gặp phải những dấu hiệu sau:
- Đau âm ỉ vùng thượng vị (vùng bụng trên rốn), thường đau khi đói, sau ăn hoặc về đêm, kéo dài nhiều ngày không dứt.
- Đầy hơi, chướng bụng, ợ hơi hoặc ợ chua liên tục sau ăn.
- Buồn nôn hoặc nôn, đặc biệt vào sáng sớm hoặc sau bữa ăn no.
- Hơi thở có mùi hôi, dù đã vệ sinh răng miệng kỹ càng.
- Chán ăn, ăn không ngon, dễ sụt cân nhẹ hoặc cảm thấy mệt mỏi kéo dài.
- Rối loạn tiêu hóa như phân lỏng, táo bón thất thường hoặc phân đen (cảnh báo xuất huyết tiêu hóa).
- Triệu chứng cũ tái diễn: Nếu trước đây bạn từng bị HP và thấy các dấu hiệu tương tự quay lại, rất có thể HP đã tái nhiễm.
Cách xử lý khi vi khuẩn HP tái phát
Nếu nghi ngờ vi khuẩn HP tái phát sau điều trị, người bệnh tuyệt đối không nên chủ quan. Dưới đây là các bước cần thực hiện để kiểm soát và điều trị hiệu quả:
1. Đi khám và làm xét nghiệm kiểm tra lại
- Không tự ý dùng lại thuốc cũ vì HP có thể đã kháng kháng sinh.
- Đến cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa để được bác sĩ chỉ định các xét nghiệm cần thiết như:
- Test hơi thở (Urea breath test)
- Xét nghiệm phân tìm vi khuẩn HP
- Nội soi dạ dày nếu cần đánh giá tổn thương niêm mạc
2. Tuân thủ đúng phác đồ điều trị mới
- Nếu được xác nhận tái nhiễm, bác sĩ sẽ xây dựng phác đồ diệt HP lần 2 phù hợp hơn (thường dùng kháng sinh thế hệ mới hoặc kết hợp nhiều nhóm thuốc).
- Dùng thuốc đủ liều – đúng giờ – đủ ngày, không bỏ dở dù triệu chứng giảm sớm.
- Kết hợp thuốc diệt HP với thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày và ức chế tiết axit để tăng hiệu quả.
3. Điều trị đồng thời cho người thân nếu cần
Nếu trong gia đình có người từng bị HP mà chưa điều trị, nên khuyến khích cùng kiểm tra và điều trị đồng thời để tránh lây chéo.
4. Kiểm tra lại sau điều trị
Sau khi kết thúc phác đồ từ 4–6 tuần, nên kiểm tra lại bằng test hơi thở hoặc xét nghiệm phân để xác nhận HP đã được diệt hoàn toàn.
5. Thay đổi thói quen sinh hoạt và phòng ngừa tái nhiễm
- Ăn chín uống sôi, hạn chế ăn ngoài hàng quán không đảm bảo vệ sinh.
- Không dùng chung bát đũa, ly cốc… với người chưa điều trị HP.
- Rửa tay sạch trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Hạn chế rượu bia, thuốc lá và stress – những yếu tố khiến dạ dày dễ tổn thương.
Biện pháp phòng ngừa tái nhiễm HP hiệu quả
Việc tái nhiễm vi khuẩn HP sau điều trị là hoàn toàn có thể xảy ra nếu người bệnh không duy trì các biện pháp phòng ngừa phù hợp. Dưới đây là những cách giúp ngăn chặn nguy cơ tái nhiễm HP hiệu quả và bền vững:
1. Giữ vệ sinh ăn uống và sinh hoạt hằng ngày
- Ăn chín uống sôi, tránh đồ sống, tái, chưa nấu kỹ.
- Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Tránh ăn uống tại các hàng quán mất vệ sinh, không đảm bảo nguồn gốc thực phẩm.
- Vệ sinh sạch bát đũa, dụng cụ nấu nướng và không dùng chung với người chưa điều trị HP.
2. Không dùng chung đồ cá nhân
- Tuyệt đối không dùng chung muỗng, đũa, ly, cốc, bàn chải đánh răng… với người khác, nhất là trong gia đình có người nhiễm HP.
- Với trẻ nhỏ, cần tránh mớm thức ăn hay dùng thìa chung với người lớn.
3. Điều trị đồng thời cho cả gia đình (nếu cần)
- Nếu một người bị nhiễm HP, nên kiểm tra và điều trị cho người thân sống chung, vì nguy cơ lây nhiễm chéo rất cao.
- Đặc biệt quan trọng với vợ chồng, người chăm sóc trực tiếp hoặc trẻ nhỏ trong nhà.
4. Tăng cường sức đề kháng và bảo vệ dạ dày
- Bổ sung thực phẩm tốt cho dạ dày: sữa chua, chuối chín, nghệ, gừng, yến mạch, rau xanh…
- Có thể sử dụng thêm thảo dược hỗ trợ phục hồi niêm mạc dạ dày như: nghệ nano curcumin, cam thảo, lá khôi, bạch truật… (theo tư vấn chuyên môn).
- Uống đủ nước, ăn đúng giờ, chia nhỏ bữa ăn, không để bụng quá đói hoặc quá no.
5. Giảm stress – ngủ đủ – sống lành mạnh
- Stress kéo dài làm dạ dày tiết nhiều axit, dễ kích hoạt HP tái hoạt động.
- Ngủ đủ giấc, tập thể dục nhẹ nhàng, duy trì tâm lý tích cực sẽ giúp cơ thể chống lại HP hiệu quả hơn.
Vi khuẩn HP là một trong những tác nhân gây ra các bệnh lý dạ dày nguy hiểm như viêm loét, xuất huyết hay thậm chí là ung thư. Mặc dù việc điều trị HP hiện nay đã có nhiều phác đồ hiệu quả, nhưng khả năng tái phát sau điều trị vẫn rất cao, đặc biệt nếu người bệnh không tuân thủ nghiêm túc hướng dẫn hoặc chủ quan trong sinh hoạt.
Thống kê cho thấy, 25% người lớn và hơn 50% trẻ nhỏ có thể tái nhiễm HP chỉ sau một năm điều trị. Do đó, điều quan trọng không chỉ là điều trị triệt để mà còn phải nhận biết sớm dấu hiệu tái phát, xử lý đúng cách và duy trì các biện pháp phòng ngừa lâu dài.
