Viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ không phải là tình trạng hiếm gặp, nó khá phổ biến do nhiều nguyên nhân ra như nhiễm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng,… Bệnh nếu không được điều trị trị kịp thời, bệnh sẽ gây ra những biến chứng nghiêm trọng cho trẻ. Nội dung dưới đây giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh và cách xử lý kịp thời!
Mục lục
Viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ là gì?
Viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ là một loại bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ, do viêm niêm mạc dạ dày và ruột từ các loại vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng. Triệu chứng bao gồm nôn ói, tiêu chảy nước, đau bụng mức độ nặng nhẹ sẽ biểu hiện khác nhau. Bệnh thường tự khỏi sau 3-4 ngày, nhưng trong một số trường hợp nặng, trẻ có thể mất nước và cần điều trị ngay để tránh biến chứng nghiêm trọng
Nguyên nhân gây viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ
Theo các chuyên gia, các trường hợp viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ chủ yếu là do virus (chiếm khoảng 70%). Ngoài ra còn do nhiễm vi khuẩn và các ký sinh trùng gây nên. Cụ thể:
Viêm dạ dày ruột cấp do virus
Viêm dạ dày ruột cấp do virus ở trẻ là tình trạng viêm nhiễm niêm mạc dạ dày và ruột do virus, trong đó phổ biến nhất là virus Rota, ngoài ra còn có norovirus, adenovirus và astrovirus. Bệnh rất dễ lây lan qua tiếp xúc trực tiếp, đặc biệt ở nơi đông người như trường học, bệnh viện.
Trẻ sau khi nhiễm virus thường có khả năng tạo miễn dịch, nhưng vẫn có thể lây virus sang người khác dù đã khỏi bệnh.
Viêm dạ dày ruột do vi khuẩn
Viêm dạ dày ruột cấp do vi khuẩn ở trẻ thường lây qua đường ăn uống, đặc biệt từ nước và thực phẩm bị nhiễm khuẩn hoặc độc tố do vi khuẩn sinh ra. Các thực phẩm nguy cơ cao bao gồm: đồ sống, chưa nấu chín kỹ, thịt gia cầm, hải sản, trứng, trái cây tươi, sữa và các sản phẩm chưa tiệt trùng.
Vi khuẩn thường gặp là E. coli, Campylobacter, Salmonella, Shigella…. Ngay cả khi thực phẩm đã được nấu chín, độc tố vi khuẩn vẫn có thể tồn tại và gây ngộ độc nếu không bảo quản đúng cách.
Do kí sinh trùng
Giun, sán và một số sinh vật đơn bào như: Giardia lamblia, Entamoeba histolytica, Cryptosporidium,…là những loại kí sinh trùng hay gây ra viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ em. Con đường lây lan phổ biến của những loại này là thông qua thức ăn và nước uống.
Do độc tố
Viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ me có thể do các độc tố. Một số loại độc tố có trong các loại thực phẩm sử dụng hằng ngày: một số loại nấm, hải sản, nước hoặc thực phẩm nhiễm asen, chì, du lượng thuốc bảo vệ thực phẩm trong rau củ quả…
Do tác dụng phụ của thuốc
Một số thuốc làm tăng nguy cơ gây bệnh viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ bao gồm:
- Thuốc điều trị viêm dạ dày chứa magie
- Thuốc kháng sinh
- Một số thuốc hoá xạ trị
- Thuốc điều trị suy tim Digoxin trong
- Thuốc điều trị ký sinh trùng
- Thuốc điều trị táo bón
Trong các triệu chứng viêm dạ dày ruột cấp, mất nước và nhiễm toan chuyển hoá được đánh giá là những triệu chứng thường gặp nhất. Bạn có thể bù nước và điện giải cho bé, không cần dùng thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.
Triệu chứng của viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ em?
Các triệu chứng thường xuất hiện sau 1–3 ngày kể từ khi các yếu tố gây bệnh như virus hoặc vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể trẻ. Tùy vào thể trạng và sức đề kháng, triệu chứng có thể khác nhau, nhưng phổ biến gồm:
- Đau bụng: Đau quanh rốn hoặc trên rốn, âm ỉ hoặc quặn từng cơn, thường xảy ra vào ban đêm, đau âm ỉ kéo dài và dữ dội trong vài chục phút đến hàng giờ.
- Tiêu chảy: Đi ngoài nhiều lần (≥3 lần/ngày), phân lỏng, có thể lẫn nhầy, máu hoặc mủ.
- Nôn mửa, chán ăn: đặc biệt là với trẻ dưới 2 tuổi. Nôn liên tục, kéo dài hơn 1 ngày, gây mệt mỏi, mất sức, sụt cân.
- Sốt: Sốt nhẹ đến cao, có thể dẫn đến co giật nếu không hạ sốt kịp thời.
- Mất nước: Trẻ khô môi, mắt trũng, ít tiểu, tay chân lạnh, thóp lõm, … đây là những dấu hiệu trẻ bị mất nước nặng nguy hiểm cần đưa đi khám ngay để tránh biến chứng xấu có thể xảy ra.
Viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ khi nào cần đi khám bác sĩ?
Hầu hết các trường hợp viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ có thể tự khỏi sau 3–4 ngày nếu được chăm sóc đúng cách tại nhà. Tuy nhiên, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu gặp các dấu hiệu sau:
- Sốt cao liên tục trên 38°C, không giảm sau khi hạ sốt.
- Nôn nhiều, nôn ra máu, dịch xanh hoặc vàng, kéo dài >3 ngày.
- Tiêu chảy kèm máu, hoặc tiêu chảy kéo dài từ 3 ngày trở lên.
- Không ăn uống được, bỏ bú, mệt mỏi, lơ mơ hoặc ngủ li bì.
- Dấu hiệu mất nước nặng: môi khô, da nhăn, ít tiểu, thóp lõm, mắt trũng.
- Đau bụng dữ dội hoặc co cứng bụng.
- Trẻ có bệnh nền: đái tháo đường, tim bẩm sinh, bệnh thận, viêm ruột, sinh non, miễn dịch yếu.
- Tay chân lạnh, da nhợt nhạt, nổi ban, cứng cổ – dấu hiệu cảnh báo biến chứng nặng.
Điều trị viêm dạ dày ruột cấp cho trẻ
Điều trị mất nước và điện giải
Tiêu chảy, nôn ói và sốt trong viêm dạ dày ruột cấp khiến trẻ dễ mất nước và rối loạn điện giải. Để bù lại lượng nước và chất điện giải bị mất, cần:
- Truyền dịch tĩnh mạch: Áp dụng khi trẻ mất nước trung bình đến nặng. Thời gian truyền thường kéo dài khoảng 4 giờ, sau đó bác sĩ sẽ đánh giá lại tình trạng của trẻ.
- Bù nước đường uống: Với trường hợp nhẹ, có thể dùng oresol hoặc các dung dịch bù nước chuyên dụng.
- Trẻ sơ sinh đang bú mẹ: Tiếp tục cho bú nhiều hơn, sữa mẹ sẽ cung cấp đủ nước và chất dinh dưỡng, không cần bù nước riêng nếu không có dấu hiệu mất nước nặng.
Việc bù nước và điện giải kịp thời giúp trẻ ổn định tim mạch, cải thiện sức khỏe và phục hồi nhanh hơn.
Sử dụng men tiêu hoá
Men tiêu hóa có tác dụng cân bằng hệ vi sinh đường ruột, ức chế vi khuẩn có hại và giảm viêm cho trẻ. Một số vi sinh vật trong men vi sinh như lactobacillus (trong sữa chua) có tác dụng giảm tiêu chảy sau 1-2 ngày.
Tuy nhiên, sử dụng men vi sinh chỉ có tác dụng hỗ trợ viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ vì vậy cha mẹ nên cho bé dùng theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và an toàn
Sử dụng thuốc điều trị
Việc dùng thuốc cho trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp cần thận trọng và chỉ thực hiện theo chỉ định của bác sĩ. Trước khi kê đơn, bác sĩ sẽ đánh giá toàn diện: đo nhiệt độ, kiểm tra mất nước, khám bụng và có thể yêu cầu xét nghiệm máu, phân để xác định nguyên nhân (virus, vi khuẩn hay ký sinh trùng).
Một số loại thuốc có thể được chỉ định gồm:
- Thuốc chống tiêu chảy: Loperamid (không dùng cho trẻ dưới 2 tuổi).
- Thuốc chống nôn: Ondansetron, Metoclopramide giúp giảm nôn ói, có thể dùng đường uống hoặc tiêm.
- Kháng sinh: Chỉ dùng khi xác định rõ nguyên nhân do vi khuẩn và trẻ có biểu hiện nặng (tiêu chảy kéo dài, có máu, sốt cao…).
- Thuốc điều trị ký sinh trùng: Metronidazole, Nitazoxanide dùng khi nguyên nhân là do ký sinh trùng.
Lưu ý quan trọng:
- Không tự ý dùng thuốc vì có thể gây tác dụng phụ hoặc tiêu diệt lợi khuẩn, làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
- Kháng sinh không có tác dụng với virus – là nguyên nhân phổ biến nhất gây bệnh.
Chăm sóc trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp
Chế độ ăn uống an toàn cho trẻ
- Nên chọn lựa những nguồn thực phẩm sạch, rõ nguồn gốc xuất xứ cho trẻ
- Thức ăn cho trẻ cần nấu chín kỹ, tránh gây đầy bụng, tiêu chảy và loại bỏ các loại vi khuẩn khiến.
- Nguồn nước uống cho trẻ thật đảm bảo, cần đun sôi để nguội.
- Nên cho trẻ uống nhiều nước để bù chất điện giải và khoáng bị mất do nôn mửa và tiêu chảy. Bạn cũng có thể thay bằng sữa mẹ với các trẻ còn đang trong độ tuổi sơ sinh.
- Các món ăn cho trẻ nên chế biến dưới dạng, loãng và nhiều chất dinh dưỡng dễ tiêu như súp, cháo, cơm nhão
- Với các thực phẩm chưa đạm như thịt, cá, tôm nên băm nhỏ và nấu nhừ, kĩ sẽ giúp dạ dày và đường ruột của bé dễ dàng tiêu hóa, hấp thu chất dinh dưỡng trong tình trạng đang bị tổn thương.
- Không nêm nên quá nhiều gia vị vào trong thức ăn cho trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp bởi sẽ khiến niêm mạc đường ruột của bé bị kích ứng và làm tăng tiết axit dạ dày.
- Không nên ăn đồ ăn chiên, rán, nhiều dầu mỡ, nước ngọt có ga bởi chúng gây khó tiêu và làm tăng nặng các triệu chứng khó chịu cho bé.
- Nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày, không nên để bé ăn quá no để giảm gánh nặng lên đường tiêu hóa, hạn chế tình trạng buồn nôn, nôn ói mà vẫn đảm bảo cơ thể bé vẫn được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng trong thời gian bị bệnh.
- Nên cho trẻ ăn những thức ăn ấm, tránh ăn thức ăn quá nóng bởi thức ăn khi còn nóng có thể khiến dạ dày của trẻ bị tổn thương nặng hơn, thức ăn quá nguội để lâu bên ngoài môi trường dễ khiến vi khuẩn phát triển
- Theo dõi, ghi chép lại thực đơn hằng ngày của trẻ để tránh sử dụng các thực phẩm trẻ từng bị dị ứng trong thực đơn của bé.
☛ Tham khảo thêm: Viêm loét dạ dày nên ăn gì, kiêng gì
Thực hiện chế độ sinh hoạt tốt cho trẻ
- Thường xuyên vệ sinh, rửa tay và vệ sinh cơ thể sạch sẽ cho trẻ
- Nhà cửa, đồ đạc, đồ chơi cũng cần phải được vệ sinh sạch sẽ, thoáng mát
- Nên dùng riêng đồ ăn, bát đũa, cốc chén cho trẻ.
- Cho trẻ có không gian nghỉ ngơi rộng rãi, thoải mái. Tránh cho trẻ tiếp xúc nơi đông người như trường học, nhà trẻ, công viên,… để hạn chế sự lây lan của bệnh.
Lưu ý: Nên cho trẻ nhỏ vắc xin rotavirus khi được 2 đến 3 tháng tuổi để làm giảm nguy cơ mắc bệnh viêm dạ dày ruột cấp
Theo dõi triệu chứng và chăm sóc trẻ
Trẻ bị viêm dạ dày ruột cấp bị mất nước do nôn và tiêu chảy quá nhiều, chính vì vậy, nguyên tắc cơ bản khi chăm sóc trẻ là bù lại dịch đã mất.
- Với trẻ bú mẹ hoặc uống sữa, nên tiếp tục cho trẻ bú như bình thường nhiều lần. Với trẻ lớn hơn, bổ sung ăn cháo, thực phẩm loãng, uống nhiều nước
- Trẻ bị sốt, cho trẻ uống thuốc hạ sốt như paracetamol dạng nước uống hoặc đặt hậu môn với liều duy nhất trung bình là 10-15ml/kg theo cân nặng của con bạn, uống 3-4 lần/ngày.
- Có thể bổ sung dung dịch bù nước và điện giải như Oresol, Hydrite dạng gói cho trẻ em theo hướng dẫn. Cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, chia nhiều lần trong ngày, đặc biệt sau mỗi lần đi tiêu hoặc nôn.
Trên đây là những thông tin về bệnh viêm dạ dày ruột cấp ở trẻ và cách điều trị, chăm sóc và phòng ngừa. Hy vọng, qua thông tin chúng tôi cung cấp, cha mẹ sẽ có các biện pháp phòng ngừa cho trẻ.
